-Basit Anlaşılır Bir Şekilde- Tüketici Hakları
https://www.enpedi.com/2011/07/basit-anlassr-bir-sekilde-tuketici.html
Yorum yapmadan önce lütfen okuyun;
Yazının altında 2 000'e yakın yorum var. Her sorulan soruyu cevaplamaya çalışıyorum ama birbirinin tekrarı olan 2 soru var ki artık cevaplamaktan gına geldi. O yüzden burada cevaplayayım;
- Tekrarlanan arızalar ile ilgili sorular. Hemen alttaki kırmızı kutuda açıkladığım üzere yeni kanunun bu konudaki hükmünü ben tam anlamış değilim. Bu soruyu ya Tüketici Hekem Heyeti'ne soracaksınız ya da Alo 175 Tüketici Hattı'nı arayıp onlara soracaksınız .
- "20 işgünü geçti/İlk 6 ayda arıza yaptı/Kanuna göre şu hakkım var ama servis/firma yok diyor/onaylamıyor/dava aç diyor/kabul ediyor ama gereğini yerine getirmiyor" şablonu. Arkadaşlar bu sorunun ne kadar saçma olduğunun farkında değil misiniz? Benden ne bekliyorsunuz; "Gidip adamları dövün akılları başlarına gelsin!" dememi mi? Ya da ilgili firmayı arayıp "Bu benim okuyucumdur hemen işini görün" diye talimat vermemi mi?
Burası bir hukuk devleti. Bir anlaşmazlığa düştüğünüzde önünüzde 2 yol vardır: İletişim kurup bir ortak paydada anlaşmak ya da dava açmak. Bunun dışında bir yol yok. Bu yazıda da bunu nasıl yapacağınızı anlatıyorum.
Güncelleme (Eylül 2015) 6052 sayılı kanuna göre güncellendi.
28 Kasım 2014'de yürülüğe giren 6052 sayılı kanunla Tüketici Haklarında iyileştirmeler yapıldı. Maalesef bizim insanızımız da, yazarlarımız da genelde kolaycı olduğu için bu konuya yer veren sitelerde yapılan şey kanunu kopyalayıp yapıştırarak yayınlamak. Oysa kimsenin merak ettiği tek bir şey için sayfalarca -genelde anlaşılmaz bir dille yazılmış- kanun metni okumaya vakti yok. Bende -etrafımdaki insanların çoğunun garanti kavramı ve tüketici hakları konusunda bilgili olmadıklarını görerek- daha önce Notebook Satın Alma Rehberi'nde ana hatları ile değindiğim bu konuyu oradan ayırarak ayrı bir yazı olarak yayınlamaya ve daha çok insanın haklarının farkında olmasını elimden geldiğince sağlamaya çalıştım. Bu yüzden sizde bu bilinçlendirmeye yardımcı olun ve hayatınızın her alanında size yardımcı olacak bu bilgilere 5 dakikanızı ayırarak okuyun, ardından okutun...
Genel kanının aksine kanunun önceki kanuna göre özellikle satış sonrası hizmetler kısmının oldukça karmaşık bir dille yazıldığını ve bazı konularda net olmadığını düşünüyorum. Ben avukat değilim ama defalarca okumama rağmen basında sıkça dillendirilen "2. arızada seçimlik hakların devreye girdiği" söyleminin karşılığını ben yasada bulamadım. Açıklayayım;
- Daha önceki kanunun (4822 sayılı kanun) ilgili yönetmeliklerinde "Tüketiciye teslim edildiği tarihten itibaren, garanti süresi içinde kalmak kaydıyla, bir yıl içerisinde en az dört defa veya imalatçı-üretici ve/veya ithalatçı tarafından belirlenen garanti süresi içerisinde altı defa arızalanmasının yanı sıra, bu arızaların maldan yararlanamamayı sürekli kılması," ibaresi vardı.
- Yeni kanunda (6052 sayılı kanun) ise 3. Kısım Bölüm 1'de Ayıplı Mal kavramı var. Burada ayıplı mal tanımı yapılıyor ve ayıplı mal ile karşılaşan tüketicinin hakları sıralanıyor. (Tüketicinin seçimlik hakları MADDE 11)
- Burada ayıplı mal ile karşılan bir tüketicinin "Aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteme," hakkından bahsediliyor. Burada bahsedilen garanti süresi içinde oluşan bir arıza durumu değil. Malın ilk 6 ayda arızalanması veya ayıplı olduğunun anlaşılmasından bahsediliyor. Yani kanunun 11. maddesinde yer alan seçimlik haklar, sadece ayıplı mal ve ilk 6 ayda oluşan arızalar için geçerli.
- Bu kanuna bağlı olarak yayımlanan GARANTİ BELGESİ YÖNETMELİĞİ'nin 3. bölümünde ise Tüketicinin Garanti ile İlgili Hakları sıralanıyor.
- Burada Ücretsiz onarım isteme hakkı başlığı altında "Tüketicinin, Kanunun 11 inci maddesinde yer alan seçimlik haklarından" ibaresi var. Yani açıkça sadece ayıplı mal ve ilk 6 ayda oluşan arızalar için geçerli olan seçeneklere atıfta bulunuluyor.
- Ardından bir sonraki maddede (Madde 9) Tüketicinin diğer hakları başlığı altında "Tüketicinin, ücretsiz onarım hakkını kullanması halinde malın; a) Garanti süresi içinde tekrar arızalanması," ..... "tüketici malın bedel iadesini, ayıp oranında bedel indirimini veya imkan varsa malın ayıpsız misli ile değiştirilmesini satıcıdan talep edebilir" ibaresi var. Burada bahsedilen ücretsiz onarım hakkı bir önceki maddede açıklanan ücretsiz onarım hakkı. Yani kanunun 11. maddesindeki ücretsiz onarım hakkından bahsediliyor. Normal onarımdan değil.
- Ayrıca 6052 sayılı kanunun 56. maddesinin 3. fıkrasında da benim yorumumu destekleyen bir ibare var: "Tüketici bu Kanunun 11 inci maddesinde belirtilen seçimlik haklarından onarım hakkını kullanmışsa, malın garanti süresi içinde tekrar arızalanması veya tamiri için gereken azami sürenin aşılması veya tamirinin mümkün bulunmadığının anlaşılması hâllerinde 11 inci maddede yer alan diğer seçimlik haklarını kullanabilir." Daha önce de belirttiğim gibi kanunun 11. maddesinde yer alan seçimlik haklar, sadece ayıplı mal ve ilk 6 ayda oluşan arızalar için geçerli.
- Böylece yasada örneğin, "İlk 6 aydan sonraki 18 aylık kalan garanti süresinde 10 defa arıza yapan bir ürün hakkında tüketici ne tür bir hak arayabilir?" sorusunun bir cevabı kalmamış oluyor.
- Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğünün sitesinde yer alan emsal yargı kararlarının da en yenisi 2008 yılına ait. Dolayısıyla Tüketici Hakem Heyeti veya Tüketici Mahkemeleri'nin bu konuda nasıl bir yorumda bulunduklarını bilmiyorum. Bilen varsa ya da bir hukukçu, "Kanun hakkındaki yorumun şu şu sebeplerden dolayı hatalı" deyip açıklarsa yazıyı seve seve düzeltirim.
6052 sayılı kanunla gelen yenilikler;
- Daha önce 30 gün içerisinde ortaya çıkan arıza ve ayıplarda, arıza veya ayıp alındığında var olarak değerlendiriliyordu ve servisin ürünü onarma hakkkı yoktu. Yerine direkt aynı ürünün yenisi veriliyordu. Yeni kanunla bu süre 6 aya çıkarıldı.
- Daha önce 30 gün içerisinde ortaya çıkan arıza ve ayıplarda, arıza veya ayıp alındığında var olarak değerlendiriliyordu ve servisin ürünü onarma hakkkı yoktu sizin de seçim hakkınız yoktu. Direkt aynı ürünün yenisi veriliyordu. Yeni kanunla bu durumda seçimlik haklarınızı ³ kullanabiliyorsunuz.
- Daha önce Internet üzerinden ya da kapıdan yaptığınız alışverişlerde hiçbir gerekçe göstermeksizin 7 gün içerisinde cayabiliyordunuz. Yeni kanun ile bu süre 14 güne uzatıldı. Ayrıca tüketici kredileri ve ön ödemeli konut satışları da kapsama dahil edildi. Yani artık almış olduğunuz bir tüketici kredisinden ya da konuttan 14 gün içinde hiçbir sebep göstermeksizin cayabiliyorsunuz.
- Bunlara ek olarak taksitle satışlarda da 7 günlük cayma hakkı geldi. Yani taksitle yaptığınız alışverişlerde 7 gün içerisinde hiçbir sebep göstemeksizin cayabiliyorsunuz.
- Tüketici mahkemeleri nezdinde Bakanlık, tüketiciler ve tüketici örgütleri tarafından açılan davalar harçlardan yeniden muaf tutuldu. Tüketici örgütleri üst kuruluşlarınca açılacak davalarda bilirkişi ücreti ve davanın davacı aleyhine sonuçlanması durumunda, hükmedilen vekâlet ücreti Bakanlıkça karşılanacak.
- Malın garanti süresi dışında, servis istasyonları tarafından verilen montaj, bakım ve onarım hizmetiyle ilgili olarak, bir yıl içerisinde aynı arızanın tekrarı halinde tüketiciden herhangi bir isim altında ücret istenemeyecek.
Nereye başvuracağım?
Satın aldığınız mal/hizmete ilişkin uyuşmazlığınız,
- Mal/hizmette bulunan ayıba ilişkin ise,
- Satıcı/sağlayıcı ile imzalamış olduğunuz sözleşmede yer alan haksız şartlara ilişkin ise,
- Taksitle satın aldığınız mal/hizmete için erken ödeme bulunmanız halinde yapılması gereken erken ödeme indiriminin hiç yapılmaması veya yanlış yapılmasına ilişkin ise,
- Satın aldığınız devre tatil sözleşmesinin sözleşmeye uygun olarak verilmemesi veya sözleşme gereği ödemeniz gereken üyelik ücretinin çok yüksek olmasına ilişkin ise,
- Satın aldığınız paket tur sözleşmesinin sözleşmeye uygun olarak düzenlenmemesine ilişkin ise,
- Ön ödemeli olarak satın aldığınız malın zamanında ve gereği gibi teslim edilmemesine ilişkin ise,
- Mesafeli sözleşme (internet, tv, vb. aracılığıyla) ile aldığınız mal/hizmetin size zamanında teslim edilmemesi, cayma hakkınızı kullanmanıza rağmen bedelin iade edilmemesine ilişkin ise,
- Banka veya tüketici finans kuruluşu ile imzalamış olduğunuz kredi sözleşmesini erken kapatmanıza rağmen gerekli olan faiz indiriminin yapılamaması veya yanlış yapılması veya sözleşme hükümlerinin ölçüsüz derecede aleyhinize olmasına ilişkin ise,
- Banka veya tüketici finans kuruluşu ile imzalamış olduğunuz sözleşme esnasında sizden çeşitli isimler altında sözleşmede yer almadığı halde masraf vb. alınmasına ilişkin ise,
- İmzalamış olduğunuz abonelik sözleşmesine ilişkin ise,
- Kapıdan aldığınız mal/hizmete ilişkin 14 gün içerisinde cayma hakkınızı kullanmanıza rağmen satıcı veya sağlayıcının ilk yedi gün içerisinde sizden para veya kıymetli evrak alınması yasak olduğu halde aldığı para veya kıymetli evrakın iadesi veya iptaline ilişkin ise,
uyuşmazlığınızın çözümlenmesi için uyuşmazlık bedelini de dikkate alarak ikamet ettiğiniz yerdeki veya mal/hizmeti satın aldığınız yerdeki Ticaret İl Müdürlüğü ve Kaymakamlık bünyesinde yer alan Tüketici Hakem Heyetine veya Tüketici Mahkemesi'ne başvurmanız gerekecektir. Eğer bulunduğunuz yerde Tüketici Mahkemesi yoksa Asliye Hukuk Mahkemelerine Tüketici Mahkemesi sıfatıyla başvurabilirsiniz.
Size en yakın Tüketici Hakem Heyetine burayı tıklarak (E-Devlet şifresi gerekir) online başvuruda bulunabilirsiniz.
Eğer uyuşmazlığınız,
- Satın aldığınız malla birlikte size garanti belgesi, Türkçe tanıtma ve kullanma kılavuzu verilmemesine ilişkin ise,
- Kanun’da yazılı düzenlenmesi ve bir nüshasının tarafınıza verilmesi gerekli olan sözleşmenin size verilmemesine ilişkin ise,
- Satın aldığınız mal/hizmetin etiket fiyatı ile kasa fiyatı arasında fark varsa ve sizin aleyhinize olan uygulanmışsa,
- Cayma hakkınızı kullanmanıza rağmen size iş yeri dışında satış yapan şirketin gereğini yerine getirmemesine ilişkin ise,
gerekli idari işlemlerin yapılması için bulunduğunuz ilin Valiliğinde yer alan Ticaret İl Müdürlüğü'ne başvurmanız gerekmektedir.
Eğer uyuşmazlığınız,
- Ön ödemeli sözleşmelerde size ödemelerinizin güvence altına alındığına ilişkin teminat gösterilmemesine,
- Süreli yayınların verdiği promosyonlara,
- Bankalar ile yaşadığınız diğer uyuşmazlıklara,
- Tüketici sözleşmelerinde yer verilen haksız şartlara ilişkin ise
gerekli idari işlemlerin yapılması için Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü'ne başvurabilirsiniz.
Uyuşmazlık bedeli limitlerine göre başvurulacak merci;
(2015 yılı için)
(2015 yılı için)
Tüketici Hakem Heyetleri illerde Ticaret İl Müdürlüğü, ilçelerde Kaymakamlık bünyesinde oluşturulmuştur
Tüketici Mahkemeleri ise Ankara, İstanbul, İzmir Adana, Antalya, Bursa, Samsun, Konya, Mersin ve Kayseri illerinde kurulmuştur. Bu iller dışındaki il ve ilçelerde başvurular Tüketici Mahkemesi sıfatı ile Asliye Hukuk Mahkemesi’ne yapılmalıdır. Bu mahkemelerde açılacak davalar her türlü resim ve harçtan muaftır.
İl Tüketici Hakem Heyetleri için 3.300 TL, İlçe Tüketici Hakem Heyetleri için 2.200 TL altında bulunan uyuşmazlıklarda Tüketici Hakem Heyetine başvurulması zorunludur. Bu heyetin vereceği karar tarafları bağlar. Taraflar bu karara karşı 15 gün içinde Tüketici Mahkemesine itiraz edebilirler.
Değeri 3.300 TL'nin üzerindeki uyuşmazlıklarda ise Tüketici Mahkemesine başvurulması zorunludur.
Konuyla ilgili olarak bkz. Asus Servis Maceram!
Garanti süreniz devam ediyorsa;
- Ürününüz arıza yaptığında muhatabınız satıcılar değil yetkili servistir. Çünkü garantiyi satıcılar değil ithalatçılar dolayısıyla üreticiler verir.
- Ürününüz bozulursa ik olarak aldığınız yere değil, bulunduğunuz şehirde yetkili servisi varsa oraya götürün. Bu işleri hızlandıracaktır. (Tecrübelerimle sabittir; Eğer ürününüzü satıcı servise gönderirse, ürününüz x satıcısının olladığı onlarca sıradan üründen biri olarak muamele görürken, siz elden götürdüğünüzde muhatap kanlı canlı karşılarında olacağı için daha iyi hizmet almanız olasıdır.) Eğer yoksa ve satın aldığınız firma bu tip bir hizmet sunuyorsa (Arızalı ürünleri yetkili servise kargolamak) oraya verin. Bu da mümkün değilse en yakın servis ile görüştükten sonra -firmanın ambalajlama talimatlarına uyarak- kargo ile gönderin.
- Servisin kargo ücretini karşılaması yasal bir zorunluluktur. Sizden nakliye, posta, kargo veya benzeri herhangi bir ulaşım gideri talep edilemez. (Bunun için firmanın/servisin kargo prosedürünü arayıp öğrenin)
- Satıcının görevi sadece size malı eksiksiz, hasar görmemiş ve çalışır durumda garanti belgesini düzenleyerek satmaktır. Yeni yapılan değişikliklerle faturanın garanti belgesi yerine geçmesi olayı kaldırılmıştır. Bu yüzden mutlaka Fatura ve Garanti Belgesi'ni ayrı ayrı isteyin.
- Hiçbir satıcı firmanın bir ürünü değiştirme zorunluluğu/yetkisi yoktur.(Açık ayıplar dışında, bu tip bariz ayıplarda 6 ay içinde mağazada değişim yapma hakkınız vardır) Bir ürüne değişim kararı vermek sadece yetkili servisin verebileceği bir karardır. Ürünü satın aldıktan 1 hafta sonra orasını beğenmedim, burasını beğenmedim türü mızmızlanmalarla gelen her tüketicinin makinası değişirse bu firmalar ayakta kalamazlar. Sonuçta bunu yapanlarda ürünü tekrar ambalajlayıp başkasına satıyorlar. Yani bu hakkı veren satıcılardan alışveriş ederken başkasının bir süre kullandığı bir ürünü alıyor olabilirsiniz!
- Çoğu ürünün yasal onarım süresi 20 iş günüdür. (Elektroniğin tamamının) Bu süre mala ilişkin arızanın servis istasyonuna, servis istasyonunun olmaması durumunda, malın satıcısı, bayii, acentesi, temsilciliği, ithalatçısı veya imalatçısı-üreticisinden birine bildirim tarihinden itibaren başlar. İş günü süresi suistimallere sebep olduğu için yapılan değişikliklerle iş günü süresi açıkça tanımlanmış ve suistimallerin önüne geçilmiştir.¹
- 24 Nisan 2011'de yapılan değişikliklerle servis fişlerine tüketicinin ürünle ilgili şikayet ve taleplerinin yazılması zorunluluğu getirildi. Böylece ürünün hangi arıza nedeniyle servise getirildiği ve bu arızalar için nasıl bir işlem yapıldığı daha net olarak anlaşılacak ve uyuşmazlıkların çözümü kolaylaşacak. Bu zorunluluk aynı zamanda değişim şartlarınının² servisler tarafından sulandırılmasının da önüne geçecek.
- Malın arızasının 10 iş günü içerisinde giderilememesi halinde, imalatçı-üretici veya ithalatçı; malın tamiri tamamlanıncaya kadar, benzer özelliklere sahip başka bir malı tüketicinin kullanımına tahsis etmek zorundadır.
- Herhangi bir sebepten² dolayı değişim hakkı kazandıysanız seçimlik haklarınızı ³ kullanabilirsiniz. Hangisini kullanacağınız tamamen sizin keyfiyetinize kalmıştır ve servisin/üreticinin/satıcının bu konuda size bir dayatmada bulunması söz konusu dahi değildir. Hangisi işinize geliyorsa onu kabul edin.
- Eğer para iadesi isterseniz size ödemeyi yapacak olan muhatabınızın Kdv, kullanım bedeli vb. herhangi bir kesinti yapmaya hakkı yoktur. Kesinlikle fatura bedelinizi kuruşu kuruşuna alın.
- İmalatçı-üretici, satıcı, bayi, acente, ithalatçı ayıplı maldan ve tüketicinin değişim halindeki seçimlik haklarından dolayı müteselsilen sorumludur. Burada geçen müteselsilen, tamamından demektir. Yani bir değişim durumunda muhataplarınız ben sadece sattım, ben sadece ürettim, ben sadece ithal ettim diyemez bu kanalların her biri borcun TAMAMINDAN sorumludur. Kimi yakalarsanız paranızı ondan alabilirsiniz ve "Bana ne" diyemez. Yanlız Türkiye'de kural olarak yetkili servis değişim belgesi veriyor ve siz gidip bu belge ile aldığınız satıcıdan hak talep ediyorsunuz. Satıcı kapandıysa veya sorumluluğunu yerine getiremeyecek durumdaysa sorumluluk diğer kanallara devir oluyor.
- Servis istasyonu görevlileri, bakım ve onarımını yaptıkları garantili mallara ait değiştirilen yedek parçaları tüketiciye göstermek zorundadır.
- Satış sonrası hizmetlerinin verilmemesi ya da imalatçı-üretici ve/veya ithalatçının bulunamaması halinde, tüketicilere bu hizmetlerin verilmesinden satıcılar sorumludur.
Garanti süreniz bitti ise;
- Garantisi bitmiş ürünlere ithalatçı veya üretici firma, T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'nca tespit edilen kullanım ömrü süresince yedek parça ve yeterli personel bulundurmak ve servis hizmeti vermekle yükümlüdür. Örneğin yasal kullanım ömrü 5 yıl olan bir notebook garantisi bittikten sonra dahi arızalansa firma bunun yedek parçasını (Ücretli olarak) temin etmek zorundadır. Eğer siz ücretini ödemeyi kabul ettiğiniz halde firma yedek parça temin edemediği için 20 iş günü içerisinde makinayı onaramazsa aynen garanti kapsamındaki makinalar gibi değişim hakkı kazanırsınız. Bu yüzden garanti süresi bitse bile fatura ve Tic.ve San. Bak. onaylı ve tarih kaşeye sahip garanti belgesini muhafaza edin.
- Kullanım ömrü Bilgisayar, Yazıcı, Tarayıcı, Monitör, Anakartlar, Harici disk ve Oyun konsolları için 5 yıl, , Kart okuyucular, Fare, Klavye, Webcam, işlemci ve Sabit diskler için ise 3 yıldır. Diğer herhangi bir ürün için kullanım ömrünü altta "Son olarak;" başlığı altında indirme linkini verdiğim SATIŞ SONRASI HİZMETLER YÖNETMELİĞİ dokümanında bulabilirsiniz.
- Bu tip değişimlerde onarım bedelini geri alamazsınız.
- Malın garanti süresi dışında, garanti belgesi ile satılması zorunlu olmayan bir parçasının servis istasyonu tarafından değiştirilmesi ve/veya satılması durumunda, değişen parça için altı aydan aşağı olmamak üzere bir garanti süresi verilir.
- Malın garanti süresi dışında, servis istasyonları tarafından verilen montaj, bakım ve onarım hizmetiyle ilgili olarak, bir yıl içerisinde aynı arızanın tekrarı halinde tüketiciden herhangi bir isim altında ücret istenemez.
- Servis istasyonu görevlileri, bakım ve onarımını yaptıkları mallara ait değiştirilen yedek parçaları iade etmek zorundadır.
Son olarak;
- Eğer bu yukarıda saydığım haklarınızı güzellikle vermezlerse Tüketici Hakem Heyetleri'ne ya da Tüketici Mahkemeleri'ne gitmekten çekinmeyin. Hiçbir masrafı yoktur. Her şehirde, ilçede vardır.(Olmayan yerlerde Asliye mahkemeleri yetkilidir) Çabuk sonuçlanır (İl ve ilçeye, yoğunlupa bağlı olarak) ve haklıysanız %100 kazanırsınız.
- Aradığınızı kolay bulmanız için benim üzerinde işaretlemeler yaptığım TÜKETİCİNİN KORUNMASI HAKKINDA KANUN'u buradan, SATIŞ SONRASI HİZMETLER YÖNETMELİĞİ'ni buradan, GARANTİ BELGESİ YÖNETMELİĞİ'ni ise buradan indirebilirsiniz.
- Orijinal kanun ve yönetmeliklere ise alttaki bağlantılardan ulaşabilirsiniz;
- ¹ İş Günü: Ulusal, resmî ve dini bayram günleri ile yılbaşı, 1 Mayıs ve pazar günleri dışındaki çalışma günlerini ifade eder.
- ² Değişim şartları:
- Malın teslim terihinden itibaren 6 ay içinde ayıplı olduğunun anlaşılması ya da arıza yapması
- 20 iş günü içerisinde onarılamaması.
- ³ Seçimlik Haklar;
- Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme (Bedel iadesi)
- Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme
- Aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteme
- İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme